PRACA ORYGINALNA
Materiały do brioflory Polski północno-wschodniej. Mchy i wątrobowce rezerwatu „Stara Dębina” (Puszcza Knyszyńska).
1
Instytut Nauk Leśnych, Politechnika Białostocka, ul. Piłsudskiego 1A, 17-204 Hajnówka,
Polska
2
Instytut Biologii, Biotechnologii i Ochrony Środowiska, Wydział Nauk Przyrodniczych,
Uniwersytet Śląski w Katowicach, ul. Jagiellońska 28, 40-032 Katowice, Polska
Data publikacji online: 05-08-2025
Data publikacji: 05-08-2025
Fragm. Flor. et Geobot. Pol. 2025; XXX(1): 95-108
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
The study presents data on the bryoflora of the “Stara Dębina” nature reserve, which is
located within the Puszcza Knyszyńska Forest in north-eastern Poland. The study aimed to characterize
the bryophytes in the reserve with a particular focus on rare, protected species and indicators
of old-growth forests. Field studies were carried out in July 2022. A total of seven liverwort species
and 46 moss species, including one variety, were documented. Five of these species had not
previously been recorded in the Puszcza Knyszyńska Forest. Eleven of the species are protected,
and seven are considered an indicator of old-growth forests. The ecological characteristics of
all recorded species were analysed, with particular focus on their microhabitats, including soil,
tree bark, and decomposing wood. The results indicate that the bryophyte flora of the reserve is
relatively poor and dominated by mesophilous species that are typical of deciduous and mixed
forests. The limited occurrence of old-growth indicator species highlights the need to preserve
suitable microclimatic conditions within the forest. This study contributes to our knowledge of
regional bryophyte diversity and emphasises the importance of conservation efforts in maintaining
biodiversity.
REFERENCJE (76)
2.
Bednarek-Ochyra H., Ochyra R. & Szmajda P. 1990. Racomitrium heterostichum (Hedw.) Brid. – W: Z. Tobolewski & T. Wojterski (red.), Atlas of the geographical distribution of spore plants in Poland. Series V. Mosses (Musci). 6, s. 15–20 + 1 map. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Poznań.
3.
Bloch M. 1974. Mchy Niziny Północnopodlaskiej. – Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio C 29(31): 427–444.
4.
Błoński F. 1888. Spis roślin skrytopłciowych zebranych w 1887 r. w Puszczy Białowieskiej. – Pamiętnik Fizyjograficzny 8(3): 75–119.
5.
Botting R. S. & Fredeen A. L. 2006. Contrasting terrestrial lichen, liverwort, and moss diversity between old-growth and young second-growth forest on two soil textures in central British Columbia. – Canadian Journal of Botany 84(1): 120–132.
6.
BULiGL. 2016. Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Białymstoku. Program Ochrony Przyrody – Plan Urządzenia Lasu Nadleśnictwa Supraśl na okres 01.01.2016–31.12.2025. s. 294. Mskr. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku, Białystok.
7.
Caparrós R., Lara F., Draper I., Mazimpaka V. & Garilleti R. 2016. Integrative taxonomy sheds light on an old problem: the Ulota crispa complex (Orthotrichaceae, Musci). – Botanical Journal of the Linnean Society 180(4): 427–451.
8.
Cieśliński S., Czyżewski K., Faliński J. B., Klama H., Mułenko W. & Żarnowiec J. 1996. Relikty lasu puszczańskiego. Zjawiska reliktowe. Wyniki badań w Projekcie CRYPTO na stałej powierzchni BSG: V-100; BPN; oddz. 256. – Phytocoenosis 8 (N. S.), Seminarium Geobotanicum 4: 47–64.
9.
Ellenberg H. & Leuschner C. 2010. Vegetation Mitteleuropas mit den Alpen in ökologischer, dynamischer und historischer Sicht. Ed. 6. s. 1334. Ulmer, Stuttgart.
10.
Faliński J. B. & Mułenko W. 1992. Cryptogamous plants in the forest communities of Białowieża National Park. Check-list of cryptogamous and seminal plant species recorded during the period 1987–1991 on the permanent plot V-100 (Project CRYPTO 3). – Phytocoenosis 4 (N. S.), Archivum Geobotanicum 3: 1–48.
11.
Fojcik B., Wierzgoń M. & Chmura D. 2019. Response of bryophytes to disturbances in managed forests. A case study from a Polish forest. – Cryptogamie, Bryologie 40(10): 97–110.
12.
Gocławska D. 1966. Materiały do flory mszaków Puszczy Knyszyńskiej. Cz. 1. Mszaki Nadleśnictwa Złota Wieś. – Fragmenta Floristica et Geobotanica 12(2): 185–194.
13.
Górski P. 2013. Wątrobowce (Marchantiophyta) Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie”(Pomorze Zachodnie). s. 213. PGL Lasy Państwowe Nadleśnictwo Karnieszewice & Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Sianów – Poznań.
14.
Górski P. & Urbański P. 2005. Ochrona mszaków. – W: D. Gwiazdowicz (red.), Ochrona przyrody w lasach. Cz. II. Ochrona szaty roślinnej, s. 35–47. Polskie Towarzystwo Leśne, Poznań.
15.
Gustafsson L. & Eriksson I. 1995. Factors of importance for the epiphytic vegetation of aspen (Populus tremula) with special emphasis on bark chemistry and soil chemistry. – Journal of Applied Ecology 32(2): 412–424.
16.
Gutowski J. M., Bobiec A., Ciach M., Kujawa A., Zub K. & Pawlaczyk P. 2022. Drugie życie drzewa. Wydanie II, uzupełnione i poprawione. s. 343. WWF Polska, Warszawa.
17.
Hazell P., Kellner O., Rydin H. & Gustafsson L. 1998. Presence and abundance of four epiphytic bryophytes in relation to density of aspen (Populus tremula) and other stand characteristics. – Forest Ecology and Management 107(1–3): 147–158.
18.
Hedenås H., Bolyukh V. O. & Jonsson B. G. 2003. Spatial distribution of epiphytes on Populus tremula in relation to dispersal mode. – Journal of Vegetation Science 14(2): 233–242.
19.
Hocaoğlu N. & Güvenç Ş. 2016. Epiphytic lichen diversity on Populus tremula L. (European aspen) in Uludağ mountain (Bursa). – Journal of Applied Biological Sciences 10(1): 15–21.
20.
Ignatov M. S. & Milyutina I. A. 2007. A revision of the genus Sciuro-hypnum (Brachytheciaceae, Bryophyta) in Russia. – Arctoa 16: 63–86.
21.
Jukonienė I. 2022. Bryological notes by Kazimierz Szafnagel and his herbarium. s. 144. The State Scientific Research Institute Nature Research Centre, Vilnius.
22.
Karczmarz K. & Sokołowski A. W. 1985. Brioflora projektowanego Wigierskiego Parku Narodowego. – Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio C 36(11): 193–213.
23.
Karczmarz K. & Sokołowski A.W. 1987. Roślinność rezerwatu „Kozłowy Ług” w Puszczy Knyszyńskiej. – Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio C 42(1): 1–17.
24.
Karczmarz K. & Sokołowski A.W. 1995. Mchy i wątrobowce Puszczy Knyszyńskiej. – W: A. Czerwiński (red.), Puszcza Knyszyńska. Monografia Przyrodnicza, s. 155–171. Zespół Parków Krajobrazowych w Supraślu, Supraśl.
25.
Karczmarz K., Mickiewicz J. & Olech M. 1988. Epilityczna flora głazów narzutowych Pojezierza Suwalsko-Augustowskiego i Wysoczyzny Siedleckiej. – Ochrona Przyrody 46: 121–158.
26.
Kiebacher T., Keller C., Scheidegger C. & Bergamini A. 2017. Epiphytes in wooded pastures: Isolation matters for lichen but not for bryophyte species richness. – PLoS ONE 12: 7.
27.
Klama H. & Górski P. 2018. Red list of liverworts and hornworts of Poland (4th edition). – Cryptogamie, Bryologie 39(4): 415–441.
29.
Matowicka B., Kołos A. & Czerniawska D. 2000. Mchy i wątrobowce. – W: A. Czerwiński, A. Kołos & B. Matowicka (red.), Przemiany siedlisk i roślinności torfowisk uroczyska Stare Biele w Puszczy Knyszyńskiej, s. 178–182. Politechnika Białostocka, Białystok.
30.
Mežaka A., Brūmelis G. & Piterāns A. 2008. The distribution of epiphytic bryophyte and lichen species in relation to phorophyte characters in Latvian natural old-growth broad-leaved forests. – Folia Cryptogamica Estonica 44: 89–99.
31.
Mežaka A., Brūmelis G. & Piterāns A. 2012. Tree and stand-scale factors affecting richness and composition of epiphytic bryophytes and lichens in deciduous woodland key habitats. – Biodiversity and Conservation 21(12): 3221–3241.
32.
Mickiewicz J. 1960. Materiały do flory mszaków Podlasia. Dolina Bugu na odcinku Mielnik – Nur. – Fragmenta Floristica et Geobotanica 6(3): 417–425.
33.
Mickiewicz J. & Trocewicz A. 1958. Mszaki epifityczne zespołów leśnych w Białowieskim Parku Narodowym. – Acta Societatis Botanicorum Poloniae 27(3): 463–482.
34.
Mölder A., Schmidt M., Schönfelder E., Engel F. & Schulz F. 2015. Bryophytes as indicators of ancient woodlands in Schleswig-Holstein (Northern Germany). – Ecological Indicators 54: 12–30.
35.
Ochyra R. & Szmajda P. 1981. La cartographie bryologique en Pologne. – W: J. Szweykowski (red.), New perspectives in bryotaxonomy and bryogeography. Second Bryological Meeting, Poznań, June 26th–29th 1980, Seria Biologia, s. 105–110. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
36.
Ochyra R., Żarnowiec J. & Bednarek-Ochyra H. 2003. Census catalogue of Polish mosses. Biodiversity of Poland. 3. s. 372. Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, Kraków.
37.
Ojala E., Mönkkönen M. & Inkeröinen J. 2000. Epiphytic bryophytes on European aspen (Populus tremula) in old-growth forests in northeastern Finland and in adjacent sites in Russia. – Canadian Journal of Botany 78(4): 529–536.
38.
Percel G., Bouget C., Gosselin M., Dumas Y. & Laroche F. 2024. Disentangling fine- and large-scale colonization processes in metapopulation dynamics: a case study on a threatened epiphytic bryophyte. – OIKOS: e10052.
39.
PGL LP. 2024. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Instrukcja ochrony lasu. s. 227. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa.
40.
QGIS Development Team. 2020. QGIS 3.12 Geographic Information System API Documentation. https://qgis.org/api/3.12/ (dostęp: 23.10.2024).
41.
Rejment-Grochowska I. & Mickiewicz J. 1962. Materiały do flory mszaków Suwalszczyzny. – Fragmenta Floristica et Geobotanica 8(1): 3–22.
42.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014 r., poz. 1409).
43.
Sawicki J., Plášek V., Ochyra R., Szczecińska M., Ślipiko M., Myszczyński K. & Kulik T. 2017. Mitogenomic analyses support the recent division of the genus Orthotrichum (Orthotrichaceae, Bryophyta). – Scientific Reports 7: 4408.
44.
Skowron D. & Wołkowycki D. 2022. Uwarunkowania ochrony mchów i wątrobowców w lasach. – W: A. Marozau & D. Wołkowycki (red.), Lasy przyszłości. Wyzwania współczesnego leśnictwa, s. 41–60. Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok.
45.
Skowron D., Wierzcholska S., Lewoń R., Romański M. & Mazurkiewicz M. 2024. Nowe stanowiska Dicranum viride (Dicranaceae) w północno-wschodniej Polsce na tle jego rozmieszczenia w województwie podlaskim. – Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 29(1): 69–79.
46.
Snäll T., Hagström A., Rudolphi J. & Rydin H. 2004. Distribution pattern of the epiphyte Neckera pennata on three spatial scales – importance of past landscape structure, connectivity and local conditions. – Ecography 27: 757–766.
47.
Sobotka D. 1969. Mszaki rezerwatu Starożyn w Puszczy Augustowskiej. – Fragmenta Floristica et Geobotanica 15(3): 363–373.
48.
Söderström L. 1988. The occurrence of epixylic bryophytes and lichen species in an old natural and managed forest stand in northeast Sweden. – Biological Conservation 45(3): 169–178.
49.
Sokołowski A. W. 1983. Roślinność projektowanego rezerwatu „Kulikówka” w Puszczy Knyszyńskiej. – Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 4(2): 69–74.
50.
Sokołowski A. W. 1985a. Roślinność rezerwatu „Jesionowe Góry” w Puszczy Knyszyńskiej. – Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 6(1): 11–32.
51.
Sokołowski A. W. 1985b. Roślinność rezerwatu „Krzemianka” w Puszczy Knyszyńskiej. – Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 6(2): 17–32.
52.
Sokołowski A. W. 1986. Roślinność rezerwatu „Budzisk” w Puszczy Knyszyńskiej. – Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 7(2): 15–38.
53.
Sokołowski A. W. 1991. Przyrodnicze obiekty chronione województwa białostockiego. s. 150. Wydawnictwo Wojewódzkiego Konserwatora Ochrony Przyrody, Białystok.
54.
Sokołowski A. W. 2000. Roślinność rezerwatu „Stara Dębina” w Puszczy Knyszyńskiej. – Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody 19(1): 75–87.
55.
Sokołowski A. W. 2004. Lasy Puszczy Białowieskiej. s. 363. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, Warszawa.
56.
Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S. & Ziaja W. 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. – Geographia Polonica 91(2): 143–170.
57.
Staniaszek-Kik M., Górski P., Fałtynowicz W., Fałtynowicz H., Halama M., Kowalewska A., Patejuk K., Pencakowski B., Piegdoń A. & Romański M. 2020. Nowe gatunki mchów we florze Wigierskiego Parku Narodowego. – Steciana 24(3): 17–20.
58.
Stebel A. 2006. The mosses of the Beskidy Zachodnie as a paradigm of biological and environmental changes in the flora of the Polish Western Carpathians. Habilitation Thesis No. 17/2006. s. 347. Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach & Wydawnictwo Sorus, Katowice – Poznań.
59.
Stebel A. 2012. Preliminary studies on the bryoflora of the Narwiański National Park (NE Poland). – Časopis Slezského Zemského Muzea, Série A, Vědy přírodní 61: 265–271.
60.
Stebel A. 2024. Mchy lasów Polski. Część 1: Mchy szczytozarodniowe. s. 255. Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych, Warszawa.
61.
Stebel A. & Vončina G. 2020. Gatunki mszaków jako wskaźniki starych lasów w Ojcowskim Parku Narodowym. – Prądnik, Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera 30: 83–114.
62.
Stebel A. & Żarnowiec J. 2014. Gatunki puszczańskie we florze mchów Bieszczadzkiego Parku Narodowego (Karpaty Wschodnie). – Roczniki Bieszczadzkie 22: 259–277.
63.
Stebel A., Rosadziński S., Wolski G. J., Staniaszek-Kik M., Fudali E., Armata L. & Szczepański M. 2012. Further spreading of Orthodicranum tauricum (Bryophyta, Dicranaceae) in Poland. – Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 391, Botanika Steciana 16: 75–79.
64.
Stebel A., Zubel R., Fudali E., Vončina G., Wierzgoń M., Fojcik B., Staniaszek-Kik M., Wierzcholska S., Szczepański M., Piwowarski B., Smoczyk M. & Pisarek W. 2020. Mszaki rezerwatu „Przełom Osławy pod Duszatynem” (Bieszczady Zachodnie). – Roczniki Bieszczadzkie 28: 15–40.
65.
Szafran B. 1957. Mchy (Musci). 1. s. 449. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
66.
Szafran B. 1961. Mchy (Musci). 2. s. 405. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
69.
Vellak K. & Paal J. 1999. Diversity of bryophyte vegetation in some forest types in Estonia: a comparison of old unmanaged and managed forests. – Biodiversity Conservation 8: 1595–1620.
70.
Wierzcholska S., Plášek V. & Krzysztofiak A. 2010. Mszaki (Bryophyta). – W: L. Krzysztofiak (red.), Śluzowce Myxomycetes, grzyby Fungi i mszaki Bryopyta Wigierskiego Parku Narodowego, s. 229–298. Stowarzyszenie „Człowiek i Przyroda”, Suwałki.
71.
Wierzgoń M. & Fojcik B. 2014. Martwe drewno jako ostoja różnorodności mszaków w lesie gospodarczym. – Studia i Materiały CEPL w Rogowie 16(41/4): 212–222.
72.
Wierzgoń M. & Skowron D. 2024. Materiały do brioflory Polski północno-wschodniej. Mchy i wątrobowce rezerwatu Surażkowo (Puszcza Knyszyńska). – Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica 29(1): 51–68.
73.
Wiśniewski T. 1929. Les associations des Muscinées (Bryophyta) épiphytes de la Pologne, en particulier celles de la forêt vierge de Białowieża. – Bulletin International de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres, Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles, Série B – Sciences Naturelles 1–3: 293–342.
74.
Wołkowycki D. & Łaska G. 2024. Puszcza Knyszyńska. – W: A. Obidziński (red.), Śladami mistrzów – miejsca fascynacji prekursorów polskiej geobotaniki, s. 351–360. Polskie Towarzystwo Botaniczne & Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
75.
Wołkowycki D., Kołos A., Matowicka B., Pawlikowski P. & Wołkowycki M. 2021. Stan i ochrona widnych lasów w Puszczy Knyszyńskiej. s. 106. Stowarzyszenie Uroczysko, Białystok – Supraśl.
76.
Żarnowiec J., Stebel A. & Ochyra R. 2004. Threatened moss species in the Polish Carpathians in the a light of the new red-list of mosses in Poland. – W: A. Stebel & R. Ochyra (red.), Chorological studies on Polish Carpathians bryophytes, s. 99–110. Sorus, Poznań.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2449-8890 |
| ISSN: | 1640-629X |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
